Friday, March 26, 2010

The Twentieth Century in the Lehigh Valley

The Twentieth Century brought profound changes for all peoples in the Lehigh Valley, but more so for the rural Pennsylvania German communities. The following, written in the dialect, “die Mudderschprooch,” is an explanation of those changes.

Die Zeide henn ge-ennert

“Alles dutt sich ennere do,
Nix bleibt immer so wie nau;
Was em Freht macht, bleibt net so,
Watt gaar arrig ball hatt un rau.”

Der herrnhuter Lehrer Emanuel Rondthaler hot sell im Yaahr 1835 in seim Gedicht “Maryets un Owets” gschriwwe. Verleicht kann mir en Dischbedaat fer die letschde zwee Zeile hawwe, awwer fer die Aerschde iss es die ganz Waahret fer die deitsche Leit vum Lechaa Daal im 20 Yohrhunnert.

Der Emanuel waar vun Naazrett im Lechaa Daal un mei Eldre un ich aa sin gebore un sin uffgwaxe in de Gegende, as um selli gleeni Schtadt rumgelegge henn. Wann ebber im Busch rumfaahre deet im Yaahre wann mei Eldre am Uffwaxe waare, un zume Greitzweg keemt wu er links, recht odder darrich em faahre kennt; kennt er’s uffs Graadwohl nemme un er deet die menscht Zeit Bauereie sehne. Heitesdaags sehne mir viele Heiser wu eemols Felder vumme Bauerei waare, odder druff selli iss en Factory gebaut warre. Un wann mir Felder mit Frucht sehne, iss es gwehnlich net en Familyebauerei, awwer Land as en Gsellschaft eegent.

Mei Eldre henn allebeed deitsche Eldre ghatt un sin uff en Familyebauereie uffgwaxe, wu sie deheem un mit ihre Nochbere die Deitsch gschwetzt henn. Mei Mudder hot mich verzehlt as ihre Daadi als gsaagt hett, wann en Kind fimf Yaahr alt waer, “ Neegscht Yaahr muss du am Schul geh, nau iss es Zeit fer die Englisch lanne.” Weil ee Onkel die Englisch net gut glannt hot, hot er viel Druwwel im Schul ghatt. Weeich sellem henn mei Eldre immer Englisch zu mir un meine Gschwischder gschwetzt. “Siss en englischi Welt nau,” hot mei Mudder gsaat un ich hab net zu vieli Deitsch aus ihrem Maul gheert. Awwer mei Daadi hot als die Deitsch mit seine Freinde un annre Freindschaft gschwetzt.

In mein Daadi seim Familye henn sie Deitsch un Englisch geyuust; awwer die menschdi, Deitsch. Un sie henn aa es alt deitsch Baueres uffghalde. Wann Naazrett ihre 200 Yaehrlichfescht im Yaahr 1940 ghatt hot; hot mei Grossdaadi en Esel un Weggli zum Fairgrounds genumme un hot die Schtadtleit en Reid um em Racetrack rum gewwe. Er hot immer mit Geil gschaft; er hot net ken Tractor gebraucht. Die Geil waare gut genunk fer sei Voreldre un sie waare gut genunk fer ihn. Verleicht hot er aa gsaagt, “Loss uns Deitsche was mir sin!”

Ya, alles hot ge-ennert do. Mir sehne net Familyebauereie all iwwer die Busch un mir heere net unser deitschi Schprooch wann mir schtoppe un mit de Bauere schwetze. Siss en englischi Welt nau. Awwer Deel vun uns eldere Deitsche browiere die Mudderschprooch lanne un mir leese es alt deitsch Schreiwes un die Gedichde un schwetze die Deitsch en bissel fer unser Mudderschprooch un Kultur in Ehr uffzuhalde. Un sell iss net “arrig ball hatt un rau.” Sell is siess! “Was du vun deine Eldre ge-erbt hoscht, verdien es, fer es besitze.” (von Goethe).

Thursday, March 25, 2010

Easter on the Farm - Saturday, March 27, in Kutztown

Dear Friends,

Below I have pasted a copy of a message I received from John Barker, a member of the Pennsilfaanisch Deitsch Freind organization. He is telling us about an event to take place this Saturday, March 27, on the grounds of the Pennsylvania German Cultural Heritage Center at Kutztown University. Our great friends Paul and Doris Kunkel will be participating. We enjoyed seeing them at our last meeting, and appreciated Paul's presentation, along with member Gloria's simultaneous translation into English.

Here is John's message:

Pat,
You might want to pass this along to our club members. Paul & Doris Kunkel will be there demonstrating how the PA Germans used to dye eggs using onion skins. There will be lots of other interesting things as well. I will probably be there for the kids Easter Egg Hunt. Had a lot of fun last year.

Easter on the Farm

Be sure to visit us on March 27th, 2010 from 10am-4pm for Easter on the Farm. There will be activities for children such as an Easter Egg Hunt which will be ongoing throughout the day, and some Spring Time Games. There will be plenty of farm life demonstrations as well! Don't miss out on your chance to win a delicious basket of candy in our Easter Basket Raffle! The Old Time Plow Boys will have their tractors on site for your viewing pleasure. Vendors and crafters will be on site selling their wares. Food will be available for purchase. So, stop by for a day of family-friendly fun!

22 Luckenbill Road, Kutztown PA, 19530.
610-683-1589

Here is a link to the Pennsylvania German Cultural Heritage Center at Kutztown University:
http://www.kutztown.edu/community/pgchc/index1.htm